شعراء صدر اسلام و اشعار وصایت امیرالمؤمنین(ع)

بابویهی: بعد از آن‌که از این سفر خود مراجعت نمودم و مباحثی که میان اینجانب و آقای نوبختی و آقای نصرت‌آبادی ردّ و بدل شده بود جمع‌آوری کردم و به صورت کتابی درآوردم، خوش داشتم اشعاری که ابن ابی الحدید معتزلی در شرح نهج البلاغه [413] (از مسلمین صدر اسلام درباره خلافت و وصایت امیرالمؤمنین علیه السلام نقل کرده است به این کتاب اضافه کنم و هم‌چنین تعدادی اشعار غذیر خم را ضمیمه نمایم تا مطالب گذشته را بیش‌تر تأیید کرده و بر اتمام حجّت بر اهل تسنّن افزوده شود.

ابن ابی الحدید می‌گوید: و از جمله اشعاری که ما نقل کردیم که از صدر اسلام گفته شده است و متضمن اینست که «علی بن ابیطالب علیه السلام» وصی رسول الله صل الله علیه و آله می‌باشد، این اشعار است:

عبدالله بن ابی سفیان الحرث بن عبدالمطلب گفته است:

عبدالرحمن بن جعیل چنین گفته:

ابو آلهیثم بن التیهان بدری چنین گفته:

عمر بن حارثه انصاری (هنگامی که با محمد بن حنفیّه در جنگ جمل بوده در حالیکه امیرالمؤمنین علیه السلام سرزنش می‌نموده این فرزندش را که از جنگ کردن کوتاهی می‌کرده چنین گفته:

مردی از طافه «ازد» در جنگ جمل چنین گفته:

جوانی از قبیله «بنی ضبّة» در جنگ جمل از لشکر عایشه بیرون آمده و چنین می‌گفت:

سعید بن قیس همدانی که از افراد لشکر امیرالمومنین(ع) بود در جنگ جمل چنین گفته:

زیاد بن لبید انصاری که از اصحاب امیرالمؤمنین(ع) بوده در روز جنگ جمل چنین گفته:

حجر بن عدی کندی در روز جنگ جمل چنین گفته:

خزیمة بن ثابت انصاری بدری «ذو الشهادتین» روز جنگ جمل چنین گفته:

و نیز در جنگ جمل چنین گفته:

ابن بدیل بن ورقاء خزاعی روز جنگ جمل چنین گفته:

عمرو بن احیجة روز جنگ جمل در حین خطبه حسن بن علیها سلام بعد از خطبه عبدالله بن الزبیر چنین گفته:

زجر بن قیس جعفی در روز جنگ جمل چنین گفته:

ابن ابی الحدید می‌گوید: این اشعار (فوق را ابومخنف لوط بن یحیی در کتاب «وقعة الجمل» ذکر کرده است (و نیز وی می‌گوید از اشعاری که من نقل کرده‌ام این شعرهاییست که مسأله وصی بودن علی بن ابیطالب(ع) را در بردارد و آن‌ها را نصر بن مزاحم بن یسار منقری در کتاب «صفّین» ذکر کرده است. آن اشعار از این قرارند:

زجر بن قیس چنین گفته:

و از شعرهایی که منسوب به اشعث بن قیس می‌باشد، اینست:

نصر می‌گوید از اشعاری که امیرالمؤمنین علیه السلام در «صفین» انشاء فرموده:

جریر بن عبدالله بجلی می‌گوید این اشعار را نوشتند به شرحبیل بن سمط کندی رئیس یمامه که از اصحاب معاویه بود:

نعمان بن عجلان انصاری چنین گفته:

عبدالرحمن بن ذؤیت سلمی چنین گفته:

مغیرة بن حرث بن عبدالمطلّب چنین گفته

عبدالله بن عباس بن عبدالمطلب چنین گفته:

پس از آن‌که ابن ابی الحدید اشعار فوق را نقل می‌کند می‌گوید: اشعاری که این کلمه «وصیّ» در آن‌ها آورده شده (که دلالت بر وصیّ بودن علی بن ابیطالب(ع) می‌نماید جداً بسیار است، لیکن ما اندکی از آن‌هایی که در این دو حرب جمل و صفّین گفته شده است نقل کردیم، و امّا آن اشعاری که در غیر این دو مورد انشاء شده، به اندازه‌ای زیاد است که از حدّ شماردن خارج می‌باشد و بالاتر از آنست که کسی بتواند آن شعرها را بشماره درآورد،

و اگر نبود این‌که خوانندگان را ملول و خسته می‌کرد، آن قدر از آن اشعار را در این‌جا ذکر می‌کردم که صفحات بسیاری را پُر کند. اینک متن گفتار ابن ابی الحدید را بخوانید:

و الاشعار التی تتضمن هذه اللفظة کثیرة جداً و لکنا ذکرنا منها هیهنا بعض ما قیل فی هذین الحربین فاما ما عداهما فانه یجلّ عن الحصر و یعظم عن الاحصاء و العدّ، و لولا خوف الملاله و الاضجار لذکرنا من ذلک ما یملأ اوداقاً کثیرة. انتهی. الحق ینطق منصفاً و عنیداً.

من «بابویهی» توجه خوانندگان را به مطلب ذیل جلب می‌کنم:

با قطع نظر از آیات شریفه بسیاری که در شأن علی بن ابیطالب(ع) نازل شده و ولایت و خلافت آن حضرت را تصویب نموده، و با قطع نظر از احادیثی که در این باره از پیغمبر(ص) نقل شده است [414] که اولویت و اقدمیت امیرالمؤمنین را اثبات می‌نمایند.

آیا این اشعاری که (خود ابن ابی الحدید اقرار دارد به این‌که چون بسیار است نمی‌توان آمار آن‌ها را به دست آورد حجت را بر ابن ابی الحدید و امثال او تمام نمی‌کند؟

آیا ایشان را ملزم به این نمی‌کند که به خلافت و وصایت آن حضرت معترف شوند، و تصریح کنند به این‌که جز او کس دیگر وصیّ و جانشین پیغمبر(ص) نبوده، و هر کس غیر این معنی را ادّعا کند کذّاب و مفتری و از جرگه مسلمین واقعی خارج می‌باشد؟

خواننده محترم شما کدام موضوع تاریخی را سراغ دارید که به اندازه عشری از اعشار مدرک‌های خلافت امیرالمؤمنین(ع) درباره آن، مدرک ذکر کرده باشند، و نسبت به اثبات و یا نفی چیزی به مقدار یک صدم دلیل‌های وصایت آن حضرت دلیل تاریخی نقل کرده باشند.

آیا چنین نیست که اگر مورخی یک یا دو و یا سه دلیل تاریخی درباره موضوعی بیان کند، خود او و جمیع مراجعین و مطالعه کنندگان آن، به طور قطع (ع)ادی می‌گویند این موضوع از نظر تاریخ ثابت و جای هیچ شک و شبهه‌ای در آن نیست.

(خواننده محترم پس چرا ابن ابی الحدیدها با تمام این گونه اعتراف‌ها و اقرارهای خودشان، یک چنین حق مسلّم منصوص مقطوع تاریخی را ـ که وصی بودن امیرالمؤمنین علیه السلام باشد و کالشمس فی رابعة السماء واضح و هویداست ـ نادیده گرفته‌ اند، و بالعکس از پی افرادی (که از اوساط عوام‌های مسلمانان بوده رفته، و کذباً و افتراءً علی الله و علی الرسول(ص) مقام و منصب خلافت را برای آن‌ها قائل شده‌اند، و در نتیجه خود و سایر مردم عوام را از این فیض الهی محروم کرده و در وادی ضلالت و حیرت گرفتار نموده‌اند. بخوانید و قضاوت کنید.

«أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللهِ كُفْراً وَأَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ«28» جَهَنَّمَ یصْلَوْنَهَا وَبِئْسَ الْقَرَارُ» ابراهیم: 29.

«لِیحْمِلُوا أَوْزَارَهُمْ كَامِلَةً یوْمَ الْقِیامَةِ وَمِنْ أَوْزَارِ الَّذِینَ یضِلُّونَهُم بِغَیرِ عِلْم أَلاَ سَاءَ مَا یزِرُونَ» النحل: 25.

[413].شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید (چهار جلدی طبع بیروت دار احیاء التراث العربی ج 1 ص 47.

[414].در خلال مباحث این کتاب اندکی از آیات و احادیثی که موضوع خلافت علی بن ابیطالب را اثبات می‌نمایند آورده شده است، دقیقاً مراجعه نمایید.