1. عثمان و  بخشیدن خمس افریقا را به مروان

بابویهی: آقای شیخ محمد نصرت‌آبادی و آقای نوبختی یکی از خلاف‌هایی که عثمان مرتکب شده و ابن ابی الحدید در عبارت فوق به آن اشاره نموده، اینست که یک پنجم «خمس» غنیمت‌های جنگی افریقا را مجانّاً به پسر عمویش «مروان بن حَکَم» داده است و این موضوع را ابن اثیر در کتاب خود «کامل ابن اثیر» جلد 3 ط بیروت صفحه 46 نیز بیان نموده و می‌گوید این عمل یکی از کارهائیست که مسلمانان عثمان را به سبب آن مؤاخذه و محاکمه کرده‌اند. متن گفتار ابن اثیر این است:

138. ثم ان عبدالله بن سعد عاد من افریقیّة الی مصر و کان مقامه بافریقیّة سنة و ثلاثة اشهر ....... و حمل خمس افریقیّة الی المدینة فاشتراه مروان بن الحکم بخمسمأة الف دینار فوضعها عنه عثمان، و کان هذا مما أخذ علیه، و هذا احسن ما قیل فی خمس افریقیّة، فان بعض الناس یقول: اعطی عثمن خمس افریقیّة عبدالله بن سعد، و بعضهم یقول: اعطاه مروان بن الحکم، و ظهر بهذا انه اعطی عبدالله خمس الغزوة الاولی، و اعطی مروان خمس الغزوة الثانیّة التی افتتحت فیها جمیع افریقیّة و الله اعلم.

خلاصه ترجمه:

عبدالله بن سعد پس از یک سال و سه ماه که در افریقا مانده بود، برگشت و خمس غنایم جنگی افریقا را به مدینه آورد، مروان بن حَکَم پسر عموی عثمان، آن‌ها را به پانصد هزار دینار خریداری نمود، و عثمان این بها را به او بخشید، این عمل عثمان از کارهایی بود که او را مورد بازخواست مردم قرار داد (سپس ابن اثیر می‌گوید): این بهترین گفتاریست که درباره خمس افریقا گفته شده است، زیرا بعضی از مورخین گفته‌اند که خمس آن غنائم را عثمان به عبدالله بن سعد داده است و پاره‌ای گفته‌اند که آن خمس را به مروان داده (چون مسلمین دو مرتبه با افریقا جنگیدند) خمس غنائم جنگ اول را عثمان بن عبدالله بن سعد داد و خمس غنائم جنگ دوم را (که تمام افریقا در این جنگ فتح شد) به مروان داد.