نویسندگان حاکم و صاحبان دیوان چه کسانی هستند؟

قسمت هیجدهم از «ثم انظر فی حال کُتّابک» تا «فتغا بیت عنه اُلزمته» .

امام علیه السلام در این قسمت از کلامش به مالک امر می‌فرماید که درباره نویسندگانت جداً دقت نما:

اوّلاً از میان اهل قلم بهترین آنان را انتخاب کن سپس او را بر دیوانت بگمار، و نامه‌هایی که تدبیرها و رازهای خود را در آن‌ها درج نموده‌ای در اختیار آن کسانی بگذار که در همه خوهای پسندیده از نویسندگان دیگر جامع‌تر باشد، پس کسی را برای این کار اختیار کن که مقام و منصب او را سرکش نکند به طوری که در حضور مردم بی‌باکانه با تو مخالفت کند،

و نیز کسی را انتخاب نما که نامه‌هایی که از طرف کارگردانانت می‌آید، به تو برساند، غفلت و فراموشی باعث نشود که در این کار کوتاهی کند و یا درباره جواب‌هایی که از جانب تو به کارگردانانت باید ارسال شود مسامحه ننماید.

و نیز باید کاتب تو کسی باشد که کوتاهی نکند درباره آن چیزهایی که باید برای تو بستاند، و یا از جانب تو ببخشد، و هم‌چنین اگر قراردادی برای تو سودمند باشد در آن سستی نورزد، و اگر قراردادی به زیان تو منعقد شده است، از حلّ آن ناتوان نباشد.

و نیز صاحب دیوان تو باید شخصی باشد که مقام و پایه رتبه خود را در کارها بداند، زیرا کسی که مقام خویش را نشناسد، به مقام دیگران نادان‌تر خواهد بود، و نتیجتاً نمی‌داند در مکاتبات و ارسال نامه‌ها به سوی دیگران چگونه عمل نماید.

ثانیاً برای انتخاب نویسندگان به فراست و اطمینان و حسن ظنّ خویش اعتماد نکن، زیرا رجال برای جلب توجه حکّام، خود را در نظر آن‌ها خدمت گزار و خیراندیش جلوه می‌دهند، تا آنان را بفریبند، و در نتیجه ایشان را بپذیرند و بر سر کار نصب نمایند، با آن‌که چیزی از خیرخواهی و امانت‌داری در آنان وجود ندارد، پس آن‌ها را آزمایش کن و هر کدامشان که برای نیکان پیش از تو کارگزار بوده، و در بین مردم به امانت‌داری و نیکوکاری معروف‌تر هستند انتخاب نما و در دیوان خود او را نصب کن، که این عمل تو خود دلیل است بر فرمان‌برداری از خدا و از کسی (امامی) که کار را به دست تو سپرده است.

و ثالثاً برای هر کاری از کارهایت یک رئیس و کارگردانی از این نویسندگان خود قرار بده، و بایستی این رئیس طوری باشد که بزرگی و اهمیّت کارها او را مغلوب نکند، و هم‌چنین بسیاری کارها او را پریشان حال ننماید (ای مالک) هرگاه در یکی از نویسندگانت عیب و بدی باشد و تو از آن نقصش غافل باشی، مردم از تو بازخواست می‌کنند و تو را مسؤول آن می‌دانند، نتیجتاً بایستی حاکم کاتبین دیوان خود را کاملاً بررسی نماید و هر کسی را در این منصب نگمارد.