با دشمنِ صلح‌جو آشتی کن ولی از مکر او غافل مشو

قسمت بیست و پنجم از «و لاتدفعنّ» تا «و لا آخرتک» .

امام علیه السلام در این قسمت از کلامش درباره صلح کردن با دشمنِ جنگنده دستورهایی به مالک می‌دهند:

1. (ای مالک) هرگاه دشمن درخواست صلح نمود که رضا و خوشنودی خداوند در آن بود البته از آن سرپیچی مکن، زیر اولاً در این آشتی آسایش لشکریانت است، ثانیاً از اندوه و غم‌هایی راحت هستی و ثالثاً برای شهرهایت امنیّت و آسودگی خواهد بود (چنان‌که در کتاب کریم است: «وَإِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ» الانفال: 61). لیکن بعد از همه این توصفات، نبایستی از کید دشمن و از مکر آن ایمن شد، بلکه باید همواره در حذر و ترس بود، به جهت آن‌که بسا می‌شود که دشمن نزدیک شده و دعوت به صلح می‌کند تا طرف مقابل خود را غافل گیر کند و ناگهان بر او بتازد، پس لازم است که انسان احتیاط را از دست ندهد و به حسن ظنّ و نیکو گمانی خویش عمل نکند. – دشمن نتوان حقیر و بیچاره شمرد –

2. (ای مالک) هرگاه با دشمنت عهد و پیمانی بستی و لباس امان و آسودگی بر او پوشاندی، البته به این پیمانت وفادار باش و پناهی را که به او داده‌ای رعایت کن و خود را در مقابل این پیمانی که بسته‌ای سپر قرار بده و در برابر ناملایماتش ایستادگی نما، زیرا چیزی از واجبات خداوند در اجتماع مردم نیست که آن را بزرگ بدانند، مگر همین وفای به عهد و پیمان، با آن اختلاف آراء و پراکندگی اندیشه‌هایی که در میانشان وجود دارد، و نیز مشرکین هم پیش از مسلمانان وفا کردن به عهد را در بین خودشان لازم می‌دانستند، به جهت آن‌که وبال و بد عاقبتی پیمان شکنی را دریافته و زیان آن را دیده بودند.

3. (ای مالک) امانی را که به دشمن خود داده‌ای در آن خیانت نکن، و این پیمانت را مشکن و دشن خود را فریب مده، زیرا پیمان‌شکنی جرأت بر خداوند است و کسی بر خدا جرأت نمی‌کند مگر آن‌که نادان و بدبخت باشد، و خداوند به رحمت خود پیمان را وسیله امنیّت و آسایش بین بندگانش قرار داده و آن را حریمی نموده است که در استواری آن زیست کنند و در پناه آن بروند پس خیانت کردن و فریب دادن و تباه کاری نمودن در پیمان روا نمی‌باشد.

4. (ای مالک) بعد از آن‌که عهد و پیمان برقرار شد، گفتار دو پهلو و توریه کردن جایز نیست و نیز دشواری‌هایی که در ضمن پیمان پیش می‌آید نبایستی بدون حق آن را بشکنی، زیرا صبر کردن درباره دشواری‌هایی که امید آسایش در آن‌ها می‌باشد و هم‌چنین امید پاداش نیکویی آن را داری، بهتر است از این‌که حیله و مکری به کار بری که از عاقبت آن بترسی و مورد بازخواست خدا واقع شوی، و نتوانی در دنیا و آخرت درخواست بخشش آن را بنمایی.