خطبه‌های امیرالمؤمنین علیه السلام آموزنده هر دانشمندیست

10. و نیز درباره شرح این صفت «الخطب»: «انشاء خطابه» چنین می‌گویند:

ثم الخطب فهل سمع السامعون من الاوّلين و الاخرين بمثل خطبه و كلامه؟ و زعم اهل الدواوين لولا كلام علي بن ابي طالب و خطبه و بلاغته في منطقه ما احسن احد اأن يكتب الى امير جند و لا الى رعيّة.

آیا شنونده‌ای مانند خطبه‌ها و کلمه‌های علی بن ابیطالب(ع) شنیده است.

صاحبان دیوان و دفترخانه‌های سلطنتی گفته‌اند که اگر نبود کلمات و خطبه‌ها و بلاغت آن حضرت هیچ کس نمی‌توانست نامه نیکو و جامعی به فرماندهی و یا به رعیتی از رعایا بنویسد.

بابویهی: آقای نصرت‌آبادی و آقای نوبختی در ذیل شرح این صفت فوق به دو موضوع اشاره شده است یکی به خطبه‌های بلیغه و یکی به نامه نگاری امام علیه السلام، اما بلاغت در خطبه را که در ذیل «البلاغه» به آن اشاره کردم و امّا درباره نامه‌نگاری آن حضرت پس به عرایض ذیل توجه نمایید:

رسائل و نامه‌هایی که امیرالمؤمنین(ع) به اکناف و اطراف فرستاده و دستورهایی که به حکّام و والیان خود ارسال فرموده است، تمام آن‌ها دستورالعملی است که دنیا را آگاه می‌کند و حقوق‌دانان بشر را راهنمایی می‌نماید که چگونه بایستی با هر طبقه‌ای از طبقات مردم رفتار نمود و هر جمعیّتی را چطور باید سرپرستی کرد.

نکات عمیق و دقیقی در آن رسائل و نامه‌های آن حضرت به کار برده شده است که هر دانشمندی در آن‌ها دقت نماید، طریق نوشتن عریضه‌ها و قباله‌ةا و راه مخاطبه با اشخاص مختلف را که به سوی آنان نامه ارسال می‌شود، تعلیم می‌گیرد.

با سرلشکران و فرماندهان جنگ هر کدام طوری خاص، با والیان کشورها و حُکّام استان‌ها و عمّال شهرستان‌ها به نحوی مخصوص، با مردمان طاغی و یاغی و با افراد مطیع و فرمانبردار سلوک دیگری را مقرر می‌فرماید.

آقای نصرت‌آبادی و آقای نوبختی اینک من اندکی از صحیفه‌ها و نامه‌های آن پیشوای اولین و آخرین(ع) را برایتان بیان می‌کنم تا بدانید که سرچشمه علم کجاست و مقام امامت از آن کیست.

بابویهی: آقای نصرت‌آبادی و آقای نوبختی نامه‌هایی را که امیرالمؤمنین علیه السلام ارسال می‌فرمودند به چند بخش تقسیم می‌شوند:

قسمتی از آن‌ها دستورهای جنگی است که به فرماندهان و سرلشکران و علمداران مرقوم فرمودند.

قسمتی دیگر از آن‌ها وظایفی است برای عاملین و فرمانداران استان‌ها و شهرستان‌ها که بایستی چگونه با مردمان آن‌جا رفتار نمایند.

و قسمت دیگر مواعظ و نصایحی است به عمّال و والیان خود که از موقعیت ریاستی و حکومتی خویش سوء استفاده نکنند و به جای خدمت به نوع، بر گرده مردم سوار نشوند، و در صدد محکم کردن پایه ولایت خود نباشند، و برای هر یک از این سه بخش نمونه‌ای از کلمات حضرتش نقل می‌شود: